Reviseren van MFB boxen

Een veel voorkomende vraag van MFB liefhebbers is het verzoek om MFB boxen te reviseren of restaureren. En, hoewel de laatste term mij meer van toepassing lijkt op vervallen, gehavende restanten van iets dat ooit respect afdwong, komen ze allebei feitelijk op hetzelfde neer.

Reviseren: 1) Controleren 2) Geheel nazien 3) Herstellen 4) Herzien 5) Nog eens nazien 6) Nazien van een motor 7) Nakijken 8) Nazien en herstellen 9) Revideren.

Restaureren: 1) Bijwerken 2) Hernieuwen 3) Herstellen 4) Iets herstellen 5) Opknappen 6) Renoveren 7) Reconstrueren 8) Weder oprichten. In goede staat brengen van min of meer bouwvallig geworden gebouwen, uitgaande boven normaal onderhoud.

Vrij vertaald mag dus gesteld worden dat, binnen ons vakgebied, Reviseren en Restaureren beide ten doel hebben het in de oorspronkelijke (nieuw)staat (technisch en/of cosmetisch) terugbrengen van een apparaat. Hierbij worden de oorspronkelijke specificaties en prestaties zoals deze destijds door de fabrikant zijn vastgesteld, als maatstaf aangehouden. Uiteraard biedt een revisie bij uitstek de kans om, door keuze van betere kwaliteitscomponenten of door het uitvoeren van modificaties, de oorspronkelijke fabrieksspecificaties te overtreffen, zonder hierbij teveel afbreuk te doen aan de originaliteit van het ontwerp.

Reviseren van MFB boxen kan om verschillende redenen worden gedaan. Ten eerste kunnen bepaalde storingen optreden die veroorzaakt worden door verouderde, verlopen of versleten componenten. Denk bijvoorbeeld aan verslechterde weergave door electrolytische condensatoren die in waarde zijn verlopen, en zo buiten de fabrieksspecificaties vallen. Ook mechanische slijtage aan schakelaars, potmeters of aansluitbussen kunnen een verscheidenheid aan klachten en storingen veroorzaken. Wanneer bij onderzoek blijkt dat veel storingen door versleten componenten worden veroorzaakt, kan de keuze voor een complete revisie worden gemaakt. Aangezien de boxen toch geopend worden voor reparatie, weegt het meerwerk van een revisie niet op tegen het plezier van “als nieuw” spelende boxen.

Het tweede argument voor het uitvoeren van een revisie is meer preventief van aard. Ook wanneer MFB boxen al dertig of misschien veertig jaar probleemloos functioneren, kan een keuze voor revisie worden gemaakt. Want ook al treden er geen merkbare storingen op, componenten verlopen en verslijten wel degelijk en aangezien dit proces zéér geleidelijk verloopt, is dit voor de dagelijkse luisteraar onmogelijk merkbaar. Men kan dan kiezen om de MFB boxen te laten reviseren, vóórdat echte storingen de kans krijgen om op te treden, mogelijk met nog meer schade tot gevolg. Omdat bij een revisie veel componenten worden vervangen en alle fabrieksinstellingen opnieuw worden afgeregeld zal ook deze luisteraar na revisie beslist verschil horen in weergave. De geleidelijke afname van weergavekwaliteit is in één keer teruggebracht naar het oorspronkelijke niveau waardoor men dan pas hoort, wat men niet meer hoorde…

In feite kan iedereen met een soldeerbout en liefde voor het vak een revisie uitvoeren. Om die reden worden er in de MFBfreaks.com Webshop kant en klare Revisiesets aangeboden. Op het Forum is een grote hoeveelheid kennis beschikbaar om een revisie met succes uit te voeren. Voor wie de handen hier liever niet aan brandt, zijn de MFBfreaks.com Servicepunten een schitterend alternatief. Liefhebbers met kennis van zaken die tegen een vriendelijk tarief reparaties en revisies van MFB boxen en aanverwante apparatuur kunnen uitvoeren. De Servicepunten zitten verspreid door Nederland en er is er altijd wel één in de buurt.

Om een beeld te geven van de werkzaamheden die een gemiddelde revisie van MFB boxen omvat, volgt hier een verslag van een onlangs uitgevoerde revisie van een set 22RH544 MFB boxen. Deze waren door de klant gekocht via Marktplaats, maar de weergave liet te wensen over. De boxen werden aangemeld voor een complete revisie zodat alle kritische punten nader konden worden bekeken.

Op de bovenstaande foto’s is goed te zien hoe zich 35 jaar lang stof in de box heeft opgehoopt. Dit is niet alleen vies, het is ook gevaarlijk en kan tot storing leiden. We beginnen dus met het schoonmaken van het binnenste van de boxen. De printplaten, voedingstrafo, alles wordt helemaal gereinigd. Hiervoor gebruik ik PRF Schuimreiniger. Dit schoonmaakmiddel is antistatisch en niet agressief. Het is een vluchtig schoonmaakschuim dat geschikt is voor het schoonmaken van elektronische apparatuur.

Nadat de gehele printplaten zijn ingespoten met het reinigingsschuim, gebruik ik een oude tandenborstel om de componenten schoon te schrobben. Uiteraard heel voorzichtig zodat er niks stukgaat of afbreekt. Ook moeten er geen componenten tegen elkaar aan worden gedrukt. Als alternatief op de tandenborstel, is een schilderkwast met lange, zachte haren ook prima bruikbaar. Het schuim lost vanzelf op en eventueel achterblijvend vuil op de printplaat veeg je eenvoudig weg. Zo, dat ziet er al heel anders uit! Na de reinigingsactie laat ik de boxen 24 uur met rust, zodat alle laatste restjes reinigingsmiddel kunnen verdampen.

Een dag later is het tijd om onderdelen te gaan vervangen. Ik begin met het vervangen van alle elko’s op de grote versterkerprint. Met zes schroeven is deze los te halen van de deur en kun je overal goed bij. Ik haal de oude elko’s één voor één uit de print en steek de nieuwe vast op de plaats. De draden aan de achterkant buig ik om maar soldeer ik nog niet vast. Als alle nieuwe elko’s in de print zitten, draai ik deze om en soldeer ik alle draden achter elkaar vast. Ook knip ik dan de overtollige lengte af. Ik vind dit een prettige manier van werken, omdat je niet telkens de print hoeft om te draaien voor het soldeerwerk en weer terug voor de volgende elko. Iedereen gaat op een andere manier te werk, het is net wat je makkelijker vindt. Wanneer alle elko’s op de grote print vervangen zijn, begin ik aan het kleine printje. Tenslotte vervang ik de drie elko’s in de deurbeugel. Die zijn een stuk kleiner dan de oorspronkelijke blauwe potten. Daarom is het belangrijk om ze vast te zetten met wat lijm, enkele tie-wraps of zoals hier met een stukje schuimrubber. Zo kunnen ze niet door de box gaan zwerven en lelijke kortsluiting veroorzaken.

Ook vervang ik de instelpotmeters voor de MFB terugkoppeling en de ruststroominstelling. De oude pertinax exemplaren zien er niet echt betrouwbaar meer uit en vaak blijkt nauwkeurig afstellen met deze krengen een flinke uitdaging! Daarom maar mooie nieuwe Piher potmetertjes erin. Deze zijn stofdicht en zullen het weer een hele tijd uithouden!

Eén van de boxen in dit stelletje had problemen met de links-rechts keuzeschakelaar. Aangezien schoonmaken vaak maar een tijdelijke oplossing is, komt hier een mooie nieuwe schakelaar in. Goed voor weer jaren probleemloos kiezen tussen links en rechts!

Een ander aandachtspunt wordt gevormd door de Japanse transistoren 2SC1737 en 2SA1852. Deze heeft Philips op willekeurige punten in het productieproces als vervangers gebruikt voor de BC548 en BC558 die volgens het schema gebruikt moeten worden. Een succesvolle manier van bezuinigen; inkoop uit Japan was een paar centen goedkoper dan de eigen productie. Toen al… Op zich is daar niks mis mee, maar de Japanse “black widow” of zwartpoottorren zoals ze genoemd worden, doorstaan de tand des tijds niet zo goed als hun europese broertjes. Omdat de pootjes van deze transistoren vertind zijn met loodvrije tin, treedt oxidatie en kristalvorming op. Hierdoor ontstaan geleidende haartjes op de pootjes van de transistoren, die voor storingen en kortsluiting kunnen zorgen. De officiële benaming hiervoor: Tin Whiskers. Dat dit een diversiteit aan klachten kan veroorzaken, mag duidelijk zijn. Daarom vervang ik deze bij een revisie altijd; ook al veroorzaken ze nu nog geen ellende; je kunt er de klok op gelijk zetten dat ze vroeg of laat moeilijk gaan doen.

Tenslotte kunnen de deurtjes weer in de boxen worden gemonteerd. Ik zet alle drie de nieuwe potmetertjes halverwege; zo voorkom je dat bij inschakelen ineens een veel te hoge ruststroom door de eindtransistoren loopt. Alles aansluiten en een testmuziekje om te horen of alles werkt. Mooi, het speelt weer! Even een paar minuten opwarmen en dan kunnen de ruststromen en de feedback worden afgeregeld. Dat is een fluitje van een cent. Wanneer beide boxen helemaal zijn afgeregeld gaan we uitgebreid luistertesten.