De voorgeschiedenis en de klacht

Ongeveer 11 maanden na het laatste bericht (26 okt 2023, 17:14) op het forum van MFBfreaks.com in het topic De 4CH IAKA van Kojak kwam Kojak bij mij met de recorder in zijn handen.

Wat was er ook alweer aan de hand, eens even het topic teruglezen… Oh ja, het kanaal Rechts-Achter (Rear-Right, verder RR genoemd) nam niet op. Verder was een connector gebroken en verwijderd en de draden direct gesoldeerd. En twee connectoren van de playback versterkers zijn gespalkt. Maar dat kan niet de oorzaak van de storing zijn, want weergave werkt wel.

Nadat ik een weekje tegen het apparaat had aangekeken begon het toch te jeuken. Eens kijken wat het ding doet. Er lag een band op, dus afspelen. Alle vier de kanalen speelden keurig af. Het was een normale stereo band dus in 4 kanalen stand liep de muziek achteruit, maar het liep wel.

Dus een andere band erop en testen.

Inderdaad, alles neemt op, behalve RR. De twee connectors van de Rec versterkers zien er nog onbeschadigd uit.

Maar eens meten of de kop niet stuk is. Kopendeksel eraf en meten

• Wit: 45,5 ohm
• Grijs: 47,5
• Paars: 46,1
• Oranje: 1

1 ohm is wat weinig, kortsluiting? Eens rammelen met de oranje draad en nu meet deze 46,1. Misschien een meetfout?

Dat moet dus werken. Maar RR neemt nog steeds niet op en is RR wel de oranje draad?

Dan maar eens het signaal op de kop meten met de scoop. Bij de REC kop is het biassignaal veel groter dan het audiosignaal bij alle koppen. Het audiosignaal is dan natuurlijk bijna niet te zien.

Alle draden op de opnamekop hebben signaal, behalve paars. Dus ook geen bias! Is de paarse draad dan ook RR?

Het volgen van de draad is zo goed als onmogelijk zonder schema en het schema is weer lekker Japans onduidelijk: Alles op een pagina gepropt. Eerst maar eens het schema inkleuren.

Paars blijkt inderdaad RR te zijn. Die draad eens nalopen.

De audio loopt eerst vast naar het bias-circuit en op de RR uitgang van de bias-print staat wel een signaal. Dan moet er dus gewoon ergens een onderbreking zijn.

Signaalpad:

• 1 Van de bias print naar de 4ch-2ch schakelaar,
• 2 Van de schakelaar naar de connector,
• 3 van de connector naar de Rec-kop.

• 1 → signaal komt op de schakelaar. Signaal komt door de schakelaar → OK
• 2 → hee, geen signaal op de connector. Weerstand meten! Welke paarse draad zou het zijn. Oh nummer 12. Tja, die draad hangt los.
• 3 → de “onderkant” is verbonden met de Rec-kop. OK

Dus een gebroken draad.

Tjonge die connector zat daar niet voor niets. Nu de draden op de steekprint gesoldeerd zijn zit het wel allemaal erg strak. Die print flubbert fijn tegen het chassis en de isolatietape begint alweer los te laten.

De connector een beetje gefatsoeneerd. Een paar te strakke draden een klein stukje verlengd en alles weer verbonden. Ook de losse paarse draad.

Eens meten. Jawel hoor de paarse draad heeft nu signaal en dat komt ook op de RR-kop aan.

Testen: we hebben weer vier kanalen! RR neemt nu op. Ook een paar keer schakelen met de 2ch-4ch knop geeft geen enkel probleem.

De connector kan niet zo blijven zweven, dat is om nieuwe storingen vragen. Daarom twee nieuwe bevestingingspunten van PVC gemaakt die de connector nu op zijn plaats houden. De steuntjes zitten vastgeschroefd met een schroefje door de bevestigingsgaten van de oude connector.

Koppenconnector, 22 contacten op een totale afstand van 84mm. De maat van de contacten is dan 4mm (84/21). Die maat is moeilijk te krijgen. De maat 3,96mm is wel nog redelijk te krijgen en zou redelijk tot goed passen. Op de 22 contacten kom je dan net 0,04 x 21 mm = 0,84mm te kort bij het laatste contact.

Dan de printconnectors voor de Rec en Weergave printen. Die zitten wel nog in de connectors. De Playback connectors zijn gescheurd en gesteund met een strookje gaatjesprint. De Rec connectors zijn nog heel.

Tja zo een strookje gaatjesprint is een flut lapmiddel. Dat buigt in het midden door en dan gaat de connector nog uit elkaar. Grom had hem al extra gespalkt met dwarsbalkjes.

Van een werktuigbouwer heb ik geleerd dat een stukje hoekprofiel veel stabieler is en lang niet zo snel doorbuigt als een strookje vlakke plaat. Dus een metertje 10x10x1mm aluminium hoekprofiel in de bouwmarkt gehaald en wat spalkjes geknutseld. Natuurlijk zit er net een steunpilaartje in de weg dat de printen op zijn plek moet houden. Gat boren op de juiste plek dan is dat probleem ook omzeild. Gelukkig blijft er nog genoeg materiaal over zodat het hoekprofiel doorloopt en er geen knikpunt kan ontstaan.

En natuurlijk zit er net een paaltje in de weg…

Even passen…

De gescheurde connectors vallen wel erg makkelijk verder uit elkaar. Dat eerst maar even lijmen met wat secondelijm dan wordt het tenminste een beetje hanteerbaar. Dat maakt de spalkjes niet overbodig, want die print drukt de lijm zo weer uit elkaar.

Een dag laten drogen en de spalkjes monteren. Zo, dat kan er weer tegen.

…wachten tot lijm hard is

het resultaat…

Voor alle vier de printen een spalk gemaakt, want anders is het toch maar uitstel van nieuwe problemen.

De connectors weer op hun plek, nu met de hoekprofielen.

En als alles in elkaar zit dan ziet het er zo uit.

Dan nog een kleinigheid: De VU meters rammelen in het front omdat het schuimrubber vergaan is. Een paar stukjes nieuw schuimrubber lost dat ook op.

Het viel me op dat het mechanisme nogal hoorbaar is. Dus het front eraf en achterop de motor zit een ventilator onder het stof. Even schoonmaken en zo hier en daar een drupje olie kan geen kwaad. Het lager van de motor lijkt droog te lopen. Dus ook hier een paar drupjes olie. Drie in elk schoefgat volgens de servicemanual. Aparte constructie: de schroefgaten lopen door tot een ruimte waar zo te voelen een viltlaag in zit die het reservoir voor de olie is. Voor alle zekerheid ook maar een drupje langs de as zelf gedaan. Zo loopt het allemaal wat stiller.

Het valt me op dat bij een opname wel erg veel van het bias signaal in de weergaveversterker komt. Dat wil zeggen dat de bias filters er naast zitten (bias trap, op zijn Engels).

De frequentie van de wisoscillator blijkt te laag (max 93,8kHz) te zijn en volgens de servicemanual is dat “af te regelen” door C509 aan te passen. Als ik dese condensator van 5,6nF vervang door eentje van 4,7nF dan valt het signaal wel binnen de specs. En dan blijkt ook het “doorlekken” van het bias signaal naar de uitgang weg te zijn.

98,6kHz en 100,7kHz. Mooi binnen de specs van 100kHz ± 5kHz

In alle volgende scoopplaatjes is

• C1, geel FL (front left) linksvoor
• C2, rood/magenta FR (front right) rechtsvoor
• C3, lichtblauw RL (rear left) links achter
• C4, groen RR (rear right) rechts achter

Nu nog eens de afregeling controleren, dat kan beter.

De kopstand met een ref-band gecontroleerd. Nou die wijkt minimaal af. De rec kop is echter niet “recht” in vergelijking met de weergave kop. Met de beste afstelling van 2 kanalen (normaal stereo, dus spoor 1 en 3) zitten spoor 2 en 4 van de 4ch modus er naast. Een compromis gezocht zodat drie sporen zo optimaal mogelijk zijn en dan blijft een spoor er toch net naast te zitten. Beter als dit krijg je het niet.

De 4 kanalen bij 1kHz

Als je de stereokanalen optimaal afregelt, dan zitten de twee achterste quadro kanalen er alletwee naast.

Dit is het compromis. Drie van de vier sporen optimaal.

Dan is helaas voor normaal stereo dit het resultaat. Het is wel gemeten bij 10kHz, dus het lijkt veel erger dan het is.

Het weergaveniveau instellen met een volspoor referentieband. Voor de zekerheid gecontroleerd met de omgekeerde referentieband, want volspoor is niet per definitie de volle breedte van de band, ontdekte ik bij een andere recorder. Bij deze koppen blijkt het mee te vallen, de rechtse sporen geven zowel met de band “vooruit” als “achteruit” hetzelfde signaal.

Dan de bias nog naregelen. En dan blijkt het zwakke punt in het ontwerp. In 2ch modus wordt de bias verhoogt door het uitschakelen van de andere twee kanalen. Waar dat door komt is mij een raadsel. De bias uitgangen werken onafhankelijk van elkaar en de bronspanning (wisoscillator) is veel stabieler dan de bias.

Ik kan het een beetje oplossen door de bias uitgangen van RR en RL kort te sluiten naar massa. Dan komt het beter bij de ingestelde waarde.

Nu heb ik gekozen voor voor een compromis waarbij de 4 kanaals modus zo goed mogelijk afgeregeld is en daardoor heeft de stereo modus een beetje aflopende karakteristiek.

Daarbij moet ik opmerken dat het allemaal binnen 3dB afwijking zit en dat is ruim binnen de specs. Menig Philips recorder kan hier een puntje aan zuigen. Als ze het een beetje beter ontworpen hadden, dan kon het nog een fractie beter.

In de plaatjes zonder legenda en met zwarte achtergrond:

• Bovenste lijnen: max
• Onderste lijnen: RMS
• Groen: FL (voor links), Rood: FR (voor rechts)
• Blauw: RL (achter links), Paars: RR (achter rechts)

Resultaat 4ch modus (quadro), na 4 kanaals afregeling

Resultaat in 2ch modus na vorige 4 kanaals afregeling

De twee vorige plaatjes over elkaar geprojecteerd

En een plot van de metingen met andere software

Dit zijn de gemeten bias spanningen na afregeling.